قبیله ماسایی یکی از معروف ترین قبایل آفریقا است که جمعیت متمرکز و زیادی دارد و در کشور کنیاست.
سفر به سرزمینی که انسان‌های نخستین از 5 میلیون سال پیش در آنجا زندگی می‌کردند
ماسایی ها خود را آنیمیست می دانند و به الهه ای به نام نگایی اعتقاد دارند آن ها مانند نیاکان چند هزار ساله پیش خود زندگی می کنند و از تکنولوژی روز و لوازم و تجهیزات امروزی هیچ اطلاعی ندارند و به صورت طایفه ای و دارای نشانه و علامت های خاصی هستند برای اینکه از یکدیگر متمایز شوند.
پدیده بال هر ساله تور کنیا و تور تانزانیا برگزار می کند که بازدید از قبیله ماسایی نیز جزو برنامه های تور می باشد. اگر می خواهید بدانید سبک زندگی آن ها چگونه است، چه نوع رژیم غذایی دارند و اقتصاد جامعه از چه راهی تامین می شود، با ما همراه باشید.
تاریخچه قبیله ماسایی کنیا
طبق تاریخچه شفاهی قبیله ماسایی، این قبیله در اصل در شمال غربی کنیا، اطراف دریاچه تورکانا در دره نیل زندگی می‌کردند. آنها سپس، در قرن ۱۵ میلادی به سمت جنوب مهاجرت کردند و تا قرن ۱۷ و ۱۸ بخش بزرگی از مرکز تانزانیا تا شمال کنیا را به تصرف خود در آوردند. قلمرو ماسایی در اواسط قرن نوزدهم به بزرگ‌ترین وسعت خود رسید و تقریبا تمام دره بزرگ ریفت و سرزمین‌های مجاور آن، از کوه مارسابیت در شمال تا دودوما در جنوب را در بر می‌گرفت. در این زمان ماسایی‌ها برای پرورش گاوهای خود تا شرق و ساحل تانگا در تانگانیکا (سرزمین اصلی تانزانیای کنونی) نیز می‌رفتند.
قبیله ماسایی در شرق آفریقا و در جنوب کشور کنیا و شمال تانزانیا در امتداد دره ریفت و در زمین های نیمه خشک و خشک زندگی می کند. ماسایی ها حدود نیم میلیون نفر جمیت دارند و مساحت این قبیله 160,000 کیلومتر مربع می باشد. با این حال، بسیاری از ماسایی ها سرشماری ملی را مداخله سیاسی می دانند و اغلب تعداد اعضای خانواده را برای سرشماری کنندگان اشتباه می گویند.
جامعه ماسایی از 16 بخش یا در زبان ماسایی ها از 16 ایلوشون تشکیل شده است.
اکثر جمعیت ماسایی ها در کنیا زندگی می کنند و بخش کوچکتری نیز در کشور تانزانیا.
خانه ها در قبیله ماسایی
کرال یا خانه ماسایی ها
ماسایی ها در کرال زندگی می کنند که به صورت دایره ای مرتب شده اند. حصار دور کرال از خارهای اقاقیا ساخته شده است که از حمله شیرها به گله جلوگیری می کند. جالب است بدانید که زنان خانه ها را می سازند و وظیفه مردها، حصار کردن دور کرال هاست. کرال معمولا به صورت مخصوص یک خانواده بزرگ است. انگار که با فامیل های درجه یک در یک کرال زندگی کنید اما جدیداً سیستم مدیریت زمین و خانه تغییر کرده و می توانید در یک کرال ببینید که فقط یک خانواده زندگی می کند.
ماسایی ها خانه های خود را از سه بخش درست می کنند و سوراخ‌هایی بسیار کوچکی در آن قرار می دهند تا داخل خانه با نور طبیعی روشن شود، بخشی از خانه ها برای نگهداری گوساله ها و بخشی دیگر برای نگهداری فرزندان و بخش دیگر برای زن و شوهر ماسایی می باشد. آن ها بر خلاف اینکه مردمانی خشن و وحشی به نظر می‌رسند، مردمی با روحیه آرام و خونسرد هستند، به هیچ وجه شکار نمی کنند و گوشت شکار نمی‌خورند مگر آنکه حیوانی وحشی به گله‌ی آنها حمله کرده باشد آن ها معمولا از دام‌های خود برای خورد و خوراک استفاده می کنند. یکی از رسوم عجیب آن ها این است که خون گاو را با شیر مخلوط کرده و به عنوان نوشیدنی استفاده می‌کنند چون اعتقاد دارند باعث قوی ترشدن آن ها می شود وقدرتشان را زیاد می کند.
ماسایی ها به خانه اینکاجیجیک می گویند که گرد و به شکل نان است و از گل، چوب، علف، سرگین گاو و ادرار گاو ساخته شده است. علاوه بر ساختن خانه تامین آب، جمع آوری هیزم، دوشیدن حیوانات و پخت و پز برای خانواده نیز وظیفه زنان است. مردان جنگجو هستند و مسئول امنیت؛ در حالی که پسران مسئولیت دامداری را بر عهده دارند اما در فصل خشکسالی که شرایط کمی بحرانی می شود و می تواند اقتصاد خانواده را نابود کند، پدران نیز به همراه پسران به دام داری مشغول می شوند.
افراد پیر هم معمولا مشاور و مدیر و رئیس خانه ها هستند و هر روز صبح قبل از رفتن دام ها به چرا، پیری که رئیس خانه است، روی صندلی خود می نشیند و برنامه روزانه را برای همه اعلام می کند.
مردم ماسایی
مردم ماسایی نیمه کوچ نشین هستند و سیستم مدیریت زمین اشتراکی دارند. حرکت دام بر اساس تناوب فصلی است. برخلاف بسیاری از ادعاهایی که توسط بیگانگان، به ویژه مکتب فکری هاردینی مطرح شده است، این سیستم مدیریت زمین اشتراکی به مردم ماسایی اجازه می دهد تا از منابع به شیوه ای پایدار استفاده کنند. به طوری که هر بخش، قلمرو خود را مدیریت می کند.
اگر فصل خشک خیلی سخت شود، مرزهای بخش ها نادیده گرفته می شود و مردم تا رسیدن فصل بارانی در سراسر زمین حیوانات را چرا می کنند. طبق قرارداد سنتی زمین ماسایی، هیچکس نباید از دسترسی به منابع طبیعی مانند آب و زمین محروم شود.
دین قبیله ی ماسایی
دین قبیله ماسایی یکتاپرستی است. خدای آنها، انگای (Engai) یا انکای (Enkai) نام دارد؛ خدایی که بیشتر خیرخواه است و با توجه به احساساتی که دارد، خود را به رنگ‌های مختلف نشان می‌دهد. این رنگ‌ها معانی دقیقی دارند: مشکی و آبی تیره به معنای خوش اخلاقی خداوند نسبت به مردان است. از سوی دیگر، رنگ قرمز با عصبانیت خدا شناخته می‌شود.
اهمیت گاو برای ماسایی‌ها را نیز می‌توان در دین آنها و خدای انکای جستجو کرد. امروزه، برخی مردم ماسایی، مسیحی و تعداد بسیار کمی مسلمان هستند.
خون جزو رژیم غذایی مردم ماسایی!
به طور سنتی، ماسایی ها برای تامین پروتئین و نیازهای کالری خود به گوشت و شیر متکی هستند و شاید باور نکنید که خون گاو، یکی دیگر از تامین کننده های پروتئین در ماسایی است. مردم در مناسبت های خاصی خون می نوشند! به خصوص به شخص ختنه شده، زنی که زایمان کرده است و خیلی از بیماران خون داده می شود. همچنین افرادی که الکل می نوشند، از خون برای رفع مسمومیت و خماری استفاده می کنند. طبق عقاید مردم ماسایی خون بسیار غنی از پروتئین است و برای سیستم ایمنی بدن مفید می باشد اما استفاده از آن در رژیم غذایی به دلیل کاهش تعداد دام کم شده است.
همچنین ماسایی‌ها به مواد غذایی تولید شده در مناطق دیگر مانند آرد ذرت، برنج، سیب‌زمینی و کلم رو آورده اند و هر روز این نیاز و وابستگی به این رژیم غذایی بیشتر می شود. پس ماسایی ها مجبور شدند که کشاورزی کنند و مردم از این اجبار و نیاز به کشاورزی ناراضی هستند. چون آن ها معتقدند که کشت و زراعت در زمین یک جنایت علیه طبیعت است. زیرا بعد از کشاورزی دیگر برای چرای حیوانات مناسب نخواهد بود.
اقتصاد ماسایی ها
دامداری در قبیله ماسایی
دام هایی مانند گاو، بز و گوسفند منبع درآمد اصلی ماسایی ها هستند. علاوه بر این، دام ها به عنوان یک ابزار اجتماعی عمل می کنند و در معاملات کالا به کالا نیز نقش دارد. دام ها با سایر دام ها، نقدی یا محصولات دامی مانند شیر و … معامله می شوند. افراد، خانواده‌ها و قبیله‌ها از طریق دادن یا مبادله گاو روابط نزدیک برقرار می کنند. یک دعای ماسایی هست که ترجمه انگلیسی این دعا به این صورت است: «خداوند به ما گاو و بچه بدهد.» گاو و بچه مهمترین جنبه قبیله ماسایی هستند.
تجارت قبیله ماسایی در شهرهای دیگر کنیا
اقتصاد قبیله ماسایی به طور فزاینده ای به اقتصاد بازار وابسته است. محصولات دامی برای خرید مهره، پوشاک و غلات به گروه های دیگر در کنیا فروخته می شود. هزینه تحصیل فرزندان با فروختن گاوها و بزها تامین می شود. حتی ممکن است زنان و مردان جوان ماسایی را در شهرهای بزرگ کنیا ببینید نه تنها گاو و بز خود را می فروشند، بلکه مشاهده می کنید که مهره، تلفن همراه، زغال سنگ و غلات معامله می کنند.
لباس قبیله ماسایی ها
لباس ماسایی ها با توجه به جنسیت، سن و محل سکونت افراد، اندکی متفاوت است. این لباس‌ها در قدیم به رنگ قرمز بود، با پوست حیوانات، پشم بز و گوسفند بافته می‌شد و با دانه‌‌های گیاهی به رنگ قرمز در می‌آمد. در دهه ۱۹۶۰ میلادی این پارچه‌ها با الیاف مصنوعی با طرح‌های چهارخانه جایگزین شد.
در حال حاضر مردان ماسایی، پارچه‌ای به نام شوکا (Shúkà) به دور خود می‌پیچند که از جمله سوغات کنیا به شمار می‌رود. شوکا اغلب به رنگ‌های قرمز، سبز، آبی و یا مشکی است. مردان جوان نیز تا چند ماه پس از ختنه، لباس سیاه می‌پوشند.
زنان ماسایی هم همیشه خود را با انواع جواهرات و مهره‌ها می‌آرایند. سوراخ کردن گوش و کشیدن لاله گوش نیز بخشی از ظاهر مردم ماسایی است. جالب است بدانید که هم مردان و هم زنان ماسایی روی لاله گوش خود، حلقه‌های فلزی آویزان می‌کنند.
رسوم قبیله ماسایی
رسوم قبایل ماسایی بسیار متفاوت‌تر از چیزی است که ما در زندگی مدرن خود با آن روبرو هستیم. مردسالاری، یکی از بارزترین ویژگی قبیله ماسایی ها است؛ اغلب مردان و بزرگان ماسایی تصمیمات مهم قبایل ماسایی را می‌گیرند. اما این قبیله با چه رسوم خاصی زندگی می‌کند؟
برای مردم ماسایی که به شیوه سنتی زندگی می‌کنند، پایان زندگی عملاً بدون مراسم رسمی خاکسپاری است؛ آنها مرده‌های خود را در مزارع رها می‌کنند تا خوراک لاشخورها شوند. در گذشته، خاکسپاری جنازه‌ها فقط به سران بزرگ اختصاص داشت؛ چرا که ماسایی‌ها معتقد بودند که دفن جنازه، برای خاک مضر است.
همچنین یکی از رسوم قبیله ماسایی، مراسمی است که هنگام سن بلوغ پسران برگزار می‌شود.
طی این مراسم، از شاخ یک کودوی بزرگ برای احضار همه افرادی که به سن بلوغ رسیده‌اند، استفاده می‌شوند. چنین مراسمی حداقل ۱۰ روز طول می‌کشد و شامل آوازخوانی و رقص ماسایی است. در طول این مراسم، مردان جوان به صف می‌شوند و به سمت صفی از زنان آوازخوان که روبه‌روی آنها ایستاده‌اند، شعار می‌دهند.
زیورآلات فلزی که زن ها برای زیباکردن به خود آویزان می کنند و وسایل های جنگی مردان قبیله که همراه خود دارند، شهرت همگانی دارد. شما می توانید از این زیورآلات که از جنس چوب و استخوان هستند، لباس های قبیله ای، انواع مهره های سنتی و هزاران چیز جالب دیگر برای خود وعزیزانتان به یادگار بیاورید.
نکته جالب دیگر، درباره رسوم قبیله ماسایی این است که مردان و زنان ماسایی، اغلب سر خود را برای برگزاری مراسم‌هایی چون ختنه و ازدواج می‌تراشند. این کار در فرهنگ آنها نشانه شروع تازه‌ای است که با گذر از یک فصل زندگی، به فصل‌های دیگر انجام خواهد شد. همچنین، جالب است بدانید که تنها جنگجویان ماسایی، مجاز به داشتن موهای بلند هستند.
ماسایی ها سنتی دیرینه و عجیب دارند آن ها برای دور نمودن سایه‌ی شوم از سر قبیله خود شیر یا پلنگی که حمله کرده، شکار و دمش را از بدنش جدا می کنند و به زانوی خود می بندند و درقبیله به رقص و پایکوبی می پردازند تا شجاعت و دلیری خود را به رخ دیگران بکشند و با خبر کشته شدن شیر به دیگران آرامش را به قبیله باز می گردانند. رسم جالب دیگری که دارند، رقص ماسایی ها است که در تاریکی مطلق شب و روشنایی آتش و آسمان پرستاره انجام می شود، با در آوردن صداهایی عجیب و غریب از خودو دور آتش چرخیدن همه را به رقصیدن و آواز خوندن با آنها تحریک می کنند
رقص قبیله ماسایی
ماسایی ها فرهنگ موسیقی و رقص بسیار جذابی دارند. زنان ماسایی به خواندن لالایی، زمزمه و آواز خواندن برای پسران خود معروف هستند. در قبایل ماسایی، همیشه یک رهبر موسیقی به نام اولارانیانی (Olaranyani) وجود دارد که گروه را رهبری می‌کند.
مردم ماسایی هنگام آواز خواندن یا رقصیدن از ساز استفاده نمی‌کنند. سراسر موسیقی قبیله ماسایی آواز است؛ به جز بوق‌های بزرگی که برای برخی آهنگ‌ها استفاده می‌شود. هنگامی که اولارانیانی شروع به خواندن یک ردیف یا عنوان (نامبا) از یک آهنگ می‌کند، مردم ماسایی به‌صورت گروهی پاسخ می‌دهد. در رقص ماسایی، مردان و زنان مهره‌هایی را به خود آویزان می‌کنند که هنگام پریدن و رقصیدن آوایی ایجاد می‌کنند.
در بیست سالگی پسران جوان نیز، مراسمی برای ورود به مردانگی برگزار می‌شود که به آن اونوتو می‌گویند؛ اجرای موسیقی و رقص از عناصر اصلی این مراسم است. رقص ماسایی در این جشن به این صورت است که زنان در یک خط پهلو به پهلوی هم می‌ایستند و با حرکات سر و گردن و سینه، آوازهایی را با یک ریتم ثابت می‌خوانند و مردان هم در صفی در مقابل زنان، آواز می‌خوانند و سپس یک‌به‌یک با جهش‌های بلندی به هوا می‌پرند.
جاذبه های گردشگری قبیله ماسایی
بهترین جاذبه های گردشگری کنیا در منطقه ماسایی قرار دارند. از جمله ذخیره گاه ماسای مارا که از محبوب ترین پارک های ملی کنیا است، ذخیره گاه سرنگتی، نگورونگورو، آمبوسلی و تارانگیره. این ذخیره گاه ها در حال حاضر به عنوان مناطق حفاظت شده در نظر گرفته می شود که برای حفاظت از جانوران، تماشای حیات وحش و گردشگری در نظر گرفته شده است و مردم ماسایی اجازه دسترسی به منابع آبی و مراتع این ذخیره گاه ها را ندارند.